Współczesna szkoła powinna dawać uczniom znacznie większe możliwości niż tylko opanowywanie książkowej wiedzy, musi uczyć samodzielnego myślenia.
Współczesny nauczyciel powinien odchodzić od roli instruktora, przekazującego jedynie wiedzę, stając się doradcą ucznia, wspomagać go w procesie integralnego rozwoju oraz czynić go współuczestnikiem i współtwórcą tego rozwoju, ale także wprowadzać młodych ludzi w świat osiągnięć nauki, kultury oraz techniki, uczyć otwartości na to, co nowe i wartościowe.
Rolą nauczyciela jest pobudzenie ucznia do odkrywania wewnętrznych źródeł jego twórczych możliwości i zdolności. Od nauczyciela wymaga się twórczego myślenia i pomocy uczniowi samodzielnie działać i odkrywać tajniki nauki. Do tego potrzebna jest nauczycielowi rozległa wiedza i umiejętność przekazywania jej w interesujący sposób. Nauczyciel przyszłości musi zmienić tradycyjne, nudne zajęcia w spotkania szczególne, doniosłe, osobliwie ważne. Przyszli wychowawcy powinni zachęcać młodzież i dzieci do samodzielnego kształcenia, powinni umieć wyczarować zajęcia interesujące, będące przygodą dla uczniów, a nie codzienną katorgą.
Nauczyciel na miarę XXI wieku powinien przyjąć rolę przewodnika ucznia, a nie jego nieomylnej wyroczni, wskazywać drogę, a nie narzucać ją swoim uczniom. Jego misją jest przygotowanie uczniów do życia w nowym świecie. Nauka to nie tylko nauczanie przedmiotu, ale to nauczanie pewności siebie, współzawodnictwa, kreatywności, myślenia i umiejętności samodzielnego uczenia się. Obecnie nauczyciel koncentruje się na osobie ucznia, pozwalając mu na samodzielność i autonomię. Nauczyciel przyjmuje rolę eksperta, osoby biegle posługującej się wiedzą, udzielającej pomocy i wsparcia. Jest uważnym słuchaczem i obserwatorem, doradcą i przewodnikiem. Źródłem autorytetu nauczyciela stają się dziś, obok wiedzy przedmiotowej, umiejętność nauczania, praktyczna znajomość zasad uczenia się.
Celem reformy szkolnictwa była poprawa jej funkcjonowania. Równoległym zmianom uległa, struktura organizacyjna szkolnictwa, programy nauczania, zarządzanie i nadzorowanie oświatą, sposób oceniania i egzaminowania uczniów, ale również kształcenia i doskonalenia nauczycieli oraz system ich awansowania i finansowania. Wśród założeń reformy znalazło się także organizowanie dla nauczycieli różnego rodzaju form kształcenia i doskonalenia zawodowego. Dąży się do sytuacji, w której jak największa liczba nauczycieli będzie miała pełne kwalifikacje do nauczania więcej niż jednego przedmiotu, a w tej chwili nawet więcej niż dwóch przedmiotów.
Wprowadzone zostały zmiany statusu zawodowego nauczycieli. Stworzono możliwości awansu zawodowego poziomego. Utworzenie funkcji opiekuna nauczyciela stażysty, którego zadaniem jest wprowadzenie do zawodu młodego nauczyciela, lidera zespołu blokowego (przedmiotowego), którego zadaniem jest organizowanie i inspirowanie pracy zespołu oraz pomoc metodyczna, lidera zespołu wychowawców, którego zadaniem jest organizowanie i inspirowanie pracy wychowawców oraz wspieranie i koordynowanie oddziaływań wychowawczych szkoły, lidera WDN (wewnątrzszkolnego doskonalenia nauczycieli), którego zadaniem jest koordynacja doskonalenia, badanie potrzeb związanych z rozwojem zawodowym oraz organizowanie niektórych form doskonalenia zgodnie z priorytetami szkoły.
W obecnym systemie edukacji zmianie podlega wiele aspektów doskonalenia kwalifikacji. Duży nacisk kładzie się nie tylko na opanowanie wiedzy i umiejętności, ale ważna jest umiejętność zastosowania owej wiedzy w praktyce. Wpływ na tematykę doskonalenia mają potrzeby konkretnej szkoły. Do tej pory nauczyciel sam wybierał formę doskonalenia zgodnie ze swoimi potrzebami. Obecnie na pierwszym planie stawia się rozwój umiejętności, które nauczyciele powinni opanować, aby służyły wprowadzaniu pożądanych zmian.
Skróty używane w tekście:
KN art. ust. – Karta Nauczyciela Ustawa z dnia 26 stycznia 1982.
Rozp. § ust. – rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli.
